ابعاد و ظرفیت چیلر قلب سیستم سرمایش یک ساختمان را تعیین می‌کند. کوچک انتخاب‌کردن چیلر باعث کمبود برودت در روزهای اوج گرما، یخ‌زدگی کویل‌ها و استهلاک زودرس می‌شود؛ بزرگ انتخاب‌کردن هم مصرف برق بالا، سیکل‌های خاموش/روشن زیاد، کنترل رطوبت نامناسب و هزینه اولیه بیشتر را به‌دنبال دارد. برای همین، محاسبه علمی تن تبرید به ازای هر مترمربع (m²) ــ و نه تکیه به یک «عددی که همه می‌گویند» ــ ضروری است.

تن تبرید چیست و چطور از کیلووات/BTU به آن برسیم؟

• هر ۱ تن تبرید ≈ 12,000 BTU/h ≈ 3.517 kW ظرفیت سرمایش است.

• هدف ما محاسبه مجموع بارهای سرمایشی ساختمان (سنسـیبل + لِیتِنت) بر حسب BTU/h یا kW و در نهایت تقسیم بر 12,000 یا 3.517 برای رسیدن به «تن تبرید» چیلر است.

فرمول پایه:

$$\text{Tons}=\frac{Q_{\text{total}}}{\mathrm{12,000}\text{ BTU/h}}=\frac{Q_{\text{total}}(\text{kW})}{3.517}$$

بار کل $Q_{\text{total}}$ از جمع چند مؤلفه به‌دست می‌آید:

1. بار پوسته (Envelope/Shell): دیوارها، سقف، کف، پنجره‌ها و نفوذ تابش خورشید.

2. بار داخلی: نفرات، روشنایی، تجهیزات و لوازم.

3. تهویه و نفوذ هوا: ورود هوای تازه الزامی + نشتی‌ها (ACH).

4. بار رطوبتی (Latent): ناشی از نفرات، تهویه و برخی فرآیندها.

5. بار آب‌سرد/کویل و ضرایب اطمینان معقول: افت عملکرد، دمای طرح، طول لوله‌کشی، و…

گام‌های محاسبه گام‌به‌گام

گام 1: داده‌های ورودی پروژه

• اقلیم و دمای طرح بیرون (DB/WB روز اوج تابستان)

• دمای طرح داخل (مثلاً 24–26°C و RH حدود 50%)

• کاربری (مسکونی، اداری، درمانی، تجاری…)

• ابعاد، زیربنا، ارتفاع سقف، درصد شیشه، جهت‌گیری پنجره‌ها

• مصرف‌کنندگان داخلی (تعداد افراد، وات روشنایی، تجهیزات)

• تهویه الزامی (لِیتر/ثانیه به ازای هر نفر یا CFM/نفر)

• استاندارد مدنظر (سطح آسایش و کیفیت هوا)

گام 3: بار داخلی (نفرات، روشنایی، تجهیزات)

نفرات:

• تولید حرارت هر نفر به دو بخش سنسـیبل و لِیتِنت تقسیم می‌شود. برای یک فضای اداری سبک، در حدود 75–100 W sensible و 55–75 W latent به ازای هر نفر متداول است (با فرض فعالیت نشسته).
  روشنایی:

$$Q_{\text{lights}}=P_{\text{lights}}\times \text{عامل تبدیل به بار}$$

لامپ‌های LED نسبت به فلورسنت/هالوژن گرمای بسیار کمتری تولید می‌کنند.
تجهیزات: لپ‌تاپ، پرینتر، مانیتور، رک شبکه، اجاق، یخچال و… هر کدام بار سنسـیبل مشخصی دارند (وات نامی × ضریب همزمانی).

عوامل تکمیلی مؤثر در بار سرمایشی

در بخش اول توضیح دادیم که متراژ، نوع کاربری و شرایط اقلیمی تأثیر زیادی بر انتخاب ظرفیت چیلر دارند. حالا به عواملی می‌پردازیم که معمولاً نادیده گرفته می‌شوند، اما در دقت محاسبات نقش اساسی دارند.

۱. نفوذ هوا از درزها و بازشوها

در ساختمان‌هایی که پنجره‌ها و درب‌ها به‌خوبی عایق‌بندی نشده‌اند، مقدار زیادی هوای گرم یا مرطوب وارد می‌شود. این موضوع بار سرمایشی را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. در محاسبات بار سرمایشی باید نفوذ هوا (Infiltration) با استفاده از استانداردهای ASHRAE لحاظ شود.

۲. سیستم روشنایی

هر لامپ یا چراغ روشنایی به‌عنوان یک منبع حرارتی عمل می‌کند. برای مثال، روشنایی فلورسنت و LED حرارت کمتری نسبت به لامپ‌های رشته‌ای تولید می‌کند. در فضاهایی با تراکم بالای روشنایی، باید گرمای ناشی از آنها نیز در محاسبات اضافه شود.

۳. تجهیزات برقی و الکترونیکی

ساختمان‌های اداری و بیمارستان‌ها معمولاً پر از کامپیوتر، پرینتر، دستگاه‌های پزشکی و تجهیزات دیگر هستند. هر یک از این تجهیزات حرارت تولید می‌کنند و بار سرمایشی را افزایش می‌دهند.

روش محاسبه دقیق ظرفیت چیلر

برای محاسبه دقیق ظرفیت چیلر باید تمامی بارهای سرمایشی را جمع کنیم:

1. بار انتقالی (Transmission Load): ناشی از انتقال حرارت از طریق دیوارها، سقف و کف.

2. بار نفوذی (Infiltration Load): ناشی از ورود هوای گرم و مرطوب.

3. بار داخلی (Internal Load): شامل روشنایی، تجهیزات و افراد.

4. بار تهویه (Ventilation Load): هوای تازه‌ای که باید وارد ساختمان شود.

فرمول کلی:

$$TotalLoad=Transmission+Infiltration+Internal+Ventilation$$

سپس این مقدار به BTU/hr محاسبه شده و به تن تبرید تبدیل می‌شود.

مثال عددی دقیق‌تر

فرض کنید یک ساختمان اداری ۵ طبقه با زیربنای ۵۰۰۰ مترمربع داریم. شرایط:

• اقلیم: گرم و خشک

• تعداد کارکنان: ۴۰۰ نفر

• روشنایی: ۱۵ وات بر مترمربع

• تجهیزات اداری: ۱۰ وات بر مترمربع

• نفوذ هوا: متوسط

محاسبات:

• بار انتقالی: ۲۵۰,۰۰۰ BTU/hr

• بار نفوذی: ۱۸۰,۰۰۰ BTU/hr

• بار داخلی افراد: ۴۰۰ × ۵۵۰ = ۲۲۰,۰۰۰ BTU/hr

• بار روشنایی: ۵۰۰۰ × ۱۵ × ۳.۴ = ۲۵۵,۰۰۰ BTU/hr

• بار تجهیزات: ۵۰۰۰ × ۱۰ × ۳.۴ = ۱۷۰,۰۰۰ BTU/hr

• بار تهویه: ۲۰۰,۰۰۰ BTU/hr

جمع کل بار: ۱,۲۷۵,۰۰۰ BTU/hr
تقسیم بر ۱۲,۰۰۰ → ≈ ۱۰۶ تن تبرید

این عدد نشان می‌دهد که برای این ساختمان باید چیلری با ظرفیت حدود ۱۱۰ تن تبرید انتخاب شود.